Veelgestelde vragen

Om een samenleving mogelijk te maken is het bij tijd en wijlen nodig om bepaald gedrag te beteugelen. Dit gedrag wordt door de meerderheid  van de samenleving dan als onwenselijk beschouwd en het uitvoeren ervan wordt bestraft.

Lees meer artikels over strafrecht.

Het strafrecht legt in wetgeving vast waaraan rechtsonderhorigen, de burger, zich dient te houden. Het bepaalt ook hoe de overheid mag optreden tegen personen die deze regels overtreden.

Het burgerlijk recht legt vast hoe burgers en bedrijven onderling geschillen beslechten.

Er zijn verschillende opdelingen te maken onder de noemer strafrecht.

Zo is er het onderscheid tussen materieel strafrecht – dat aangeeft welke gedragingen op welke wijze bestraft moeten worden – en het formeel strafrecht dat de regels bepaalt voor de vaststellingen en vervolging van misdrijven.

Een ander onderscheid kan gemaakt worden naar materie. Zo onderscheiden we strafrecht, sociaal strafrecht, economisch strafrecht, fiscaal strafrecht, milieu-strafrecht en verkeersstrafrecht.

In het strafwetboek wordt een onderscheid gemaakt tussen algemeen en bijzonder strafrecht. Leer meer over dit onderscheid.

Het opsporingsonderzoek houdt zich bezig met het opsporen van misdrijven, hun daders en de bewijzen ervoor. (art. 28bis, §1 Sv.)

In een gerechtelijk onderzoek gaat men op zoek naar de daders van misdrijven en er de bewijzen voor verzamelen.(art 55 Sv.)

Belangrijk onderscheid is dus dat het gerechtelijk onderzoek de misdrijf op zich niet meer opspoort. Men gaat er vanuit dat de strafbare feiten reeds een de oppervlakte zijn gekomen.

Praktisch is het opsporingsonderzoek in handen van het Openbaar Ministerie, dat uitzoekt of het noodzakelijk en wenselijk is dat er een strafvervolging wordt ingesteld. Het Openbaar Ministerie KAN beslissen dat een tussenkomst van de onderzoeksrechter nodig is. Er wordt dan een gerechtelijk onderzoek gevorderd onder leiding van een onderzoeksrechter.

Het vorderen van een gerechtelijk onderzoek brengt de strafvordering op gang, wat toezicht door de raadkamer (en KI) noodzakelijk maakt.

Dwangmaatregelen zijn in beginsel slechts mogelijk binnen een gerechtelijk onderzoek. Dit zijn maatregelen waarbij dwang wordt gebruikt of waarbij een inbreuk wordt gemaakt op individuele rechten en vrijheden. Denk bijvoorbeeld aan een huiszoeking. Deze scheiding tussen opsporings- en gerechtelijk onderzoek werd de voorbije jaren wel steeds vager, bijvoorbeeld bij de invoering van de mini-instructie.

Het strafrecht werd in verscheidene wetten en wetboeken vastgelegd.

De belangrijkste zijn het strafwetboek en het wetboek van strafvordering.

Het strafwetboek bevat de straffen en een beschrijving van wat strafbaar wordt geacht. Het wetboek van strafvordering bevat de procedureregels voor de strafvordering.

Naast de basiswerken zijn in de loop der jaren ook heel wat bijzondere wetten ontstaan. Denk aan de wet op de verzachtende omstandigheden of de drugswet.

Gedrag is maar bestrafbaar wanneer het ook wederrechtelijk is. Dit betekent dat de persoon die het gedrag stelt en daarmee een inbreuk maakt op een bepaling van het strafwetboek, geen recht had om zich op die wijze te gedragen.

Een rechtvaardigingsgrond neutraliseert het strafbaar karakter van de gedraging.

De rechtvaardigingsgronden zijn enerzijds opgenomen in de wet en anderzijds ontwikkeld door de rechtspraak als volgt:

• Wettelijk voorschrift en overheidsbevel (art. 70 Strafwet)
• Wettige verdediging en noodweer (art. 416-417 Strafwet)
• Noodtoestand (rechtspraak)
• Wettig verzet (rechtspraak)

Lees een gedetailleerde bespreking van de rechtvaardigingsgronden via deze pagina.